ARTIKEL

Twee innovatieve oplossingen voor microplasticprobleem op kunstgrasvelden

maandag 16 december 2019

Industriebreed weinig nieuws op FSB, maar microplastics staan nu definitief op de kaart

De laatste jaren houdt het probleem van de verspreiding van microplastics uit kunstgrasvelden in het milieu de gemoederen behoorlijk bezig. Dat er een oplossing voor moet komen, wordt ook door de branche erkend. De afgelopen vakbeurs FSB liet weinig nieuws zien en vooral 'veel van hetzelfde', maar microplastics, circulariteit en milieu staan na deze beurs in ieder geval duidelijk op de agenda.

Auteur: Thea van Setten

Op de onlangs in Keulen gehouden vakbeurs FSB presenteerden twee bedrijven een innovatieve oplossing voor dit milieuprobleem: Hauraton met het filtersysteem Sportfix Clean en 3pTechnik met het sedimentaire filtersysteem 3P Hydroshark 1000.

Sportfix Clean
De cruciale vraag is natuurlijk: wat kun je doen om te zorgen dat er geen infill in het milieu terechtkomt? Het Duitse bedrijf Hauraton, specialist in oppervlakteafwatering, bedacht een filtersysteem dat microplastics kleiner dan 5 mm opvangt en ervoor zorgt dat ze niet in de afvoer terechtkomen. Technisch adviseur André Oltvoort van Hauraton in Deventer licht toe hoe Hauraton op het idee kwam om Sportfix Clean te ontwerpen: 'Het komt eigenlijk voort uit een ander filtersysteem dat we al jaren toepassen in de infrastructuur, namelijk Drainfix Clean. Dat is een filtergoot die is uitgerust met een filtersubstraat, Carbotec 60, die onder andere langs verkeerswegen in Duitsland, maar ook in Nederland wordt aangelegd om alle schadelijk stoffen uit de verkeersuitstoot op te vangen en te filteren. Dit filtersysteem kan alle deeltjes tot 0,45 μm (0,00045 mm) afvangen, zoals slijtagematerialen, oliën, zink en paks. De onrust die recent is ontstaan over de verdwijning van microplastics op sportvelden, bracht onze toenmalige CEO Fabian Reuter op het idee om ook een dergelijk systeem voor sportvelden te ontwerpen. Dat werd Sportfix Clean, een filtersysteem dat 98 procent van alle microplastics kleiner dan 5 mm kan opvangen die verdwijnen uit de infill op kunstgrasvelden.' Het systeem is afgelopen november op de FSB in Keulen gepresenteerd.

Rondom het veld
Oltvoort: 'Sportfix Clean bestaat uit lijnafwateringsgoten rondom of langs beide zijden van het veld, waarin een filtersubstraat (Carbotec 60) aangebracht wordt, dat deeltjes tot 0,45 μm kan afvangen. Al het infillmateriaal dat naast het veld terechtkomt, wordt met neerslag afgevoerd naar het filtersysteem en verdwijnt op die manier niet in het milieu. Het is mogelijk om het gefilterde regenwater te hergebruiken voor irrigatie of zelfs voor het doorspoelen van de toiletten. Om verspreiding via de wind tegen te gaan, kun je ook nog een kantopsluiting van 5 cm plaatsen.' Volgens Oltvoort is aanleg van het systeem rondom het veld het effectiefst. 'Dus niet alleen aan de lange zijden van het veld, maar helemaal rondom. Op die manier kun je optimaal gebruikmaken van de filtersubstraatgoten. Ook achter de doelen zullen microplastics verdwijnen in het milieu.' Of die oplossing rondom het veld veel duurder is? 'Dat ligt helemaal aan de plaatselijke situatie. De prijzen voor lijngoten gaan per meter. De aanlegkosten van Sportfix Clean alleen langs de lange zijden van het veld liggen rond de 25.000 euro. Als je het systeem rondom het veld aanlegt, komt het ongeveer uit op 50.000 euro.'
Bij de in- en uitgangen van het veld worden onder de voetenschraapmatten 0,5 meter brede bakken geplaatst, eveneens met een filtersubstraat. Zo wordt de infill die aan schoenen en kleding zit, bij het verlaten van het veld opgevangen.

André Oltvoort

Gezondheid
Hoewel de huidige generatie kunstgrasvelden goed is voor duizenden uren sportplezier, is er onrust ontstaan over de mogelijke effecten van dit kunstgras, eerst op de gezondheid en later op het milieu. Wat de gezondheidsaspecten betreft, is uit onderzoek van het RIVM gebleken dat kunstgrasvelden geen gevaar opleveren voor de gezondheid van voetballers. Maar voor het milieu blijkt kunstgras wel degelijk kwalijke effecten te hebben. De infill voor deze velden - waar ook microplastic in zit, dat uit heel kleine deeltjes bestaat (kleiner dan 5 mm) - komt via wind, neerslag en contact met schoenen en kleding in het milieu terecht. Ook de kunststof vezels uit de matten kunnen door slijtage in het milieu terechtkomen. Dit vormt niet alleen een gevaar voor de directe omgeving van kunstgrasvelden; de kleine deeltjes kunnen via de afvoer van het oppervlaktewater uiteindelijk ook in de voedselketen terechtkomen. Hoewel er inmiddels veel onderzoek is gedaan naar de hoeveelheid microplastics die via kunstgrasvelden in het milieu terechtkomt, is de exacte omvang van het probleem nog niet helemaal duidelijk. Op basis van onderzoek van het BSNC in samenwerking met de vier grote Nederlandse gemeenten kan er wel een schatting worden gemaakt. In dit onderzoeksrapport uit mei 2017 is berekend dat ongeveer 20 tot 50 procent van de jaarlijks aangevoerde 500 kg infill per veld verdwijnt in de omgeving. Uitgaande van 2000 kunstgrasvoetbalvelden (bron: KNVB, 2017) komt dat neer op in totaal ongeveer 200.000 kg tot 500.000 kg infill per jaar die in Nederland mogelijkerwijs in het milieu terechtkomt.

Lijnafwatering
Het Sportfix Clean-systeem is makkelijker toe te passen bij lijnafwatering. Dat wordt vooral in Duitsland toegepast. 'Nederland is qua afwatering toch meer een putjes- en kolkenland. In Duitsland wordt meer uitgegaan van het ontwerp met lijngoten. Bij lijnafwatering is het filtersysteem gemakkelijk te integreren. Bij een putten- en kolkensysteem kan het ook. In overleg met de KNVB zal gekeken moeten worden hoe je het systeem het beste in het veld kunt integreren. Het is de vraag welk afschot er in de buitenrand zit en op welke afstand van het veld het systeem aangelegd kan worden. Is dat bijvoorbeeld 30 tot 50 cm uit de rand van het veld, dan is het geen enkel probleem. Omdat het systeem net op de markt is, zullen aanpassingen aan bestaande situaties per geval bekeken moeten worden.'

Sportfix in Heerenveen

Als er een nieuw kunstgrasveld aangelegd wordt waarbij de beheerder gebruik wil maken van Sportfix Clean, dan adviseert Oltvoort wel om voor lijnafwatering te kiezen, omdat het systeem dan makkelijker geïntegreerd kan worden. Het door Hauraton ontworpen filtersysteem kan trouwens ook toegepast worden op kunststof atletiekbanen, tennisbanen en andere kunststof sportvelden.

Onderhoudsvrij
'De aanleg van het filtersysteem duurt ongeveer één à twee weken, afhankelijk van de methode van afwatering. Ligt het systeem er eenmaal in, dan hoeft er nauwelijks onderhoud aan gepleegd te worden. De goten kunnen eenvoudig één keer per jaar of per twee jaar schoongemaakt worden. Dat kan met de hand of met een schepje. Het is wel zaak niet meer dan 1 à 2 centimeter infillmateriaal weg te halen, omdat je anders het filtersubstraat meeneemt. Het filtersubstraat kan trouwens gewoon los bijbesteld worden, om het weggenomen substraat weer aan te vullen. Uiteraard moet het afval dat weggenomen is op een goede manier afgevoerd worden, anders schieten we er nog niets mee op. Het is ook mogelijk om de afval-infill, na wassing, opnieuw te gebruiken. Dat zou in verband met de ecologische voetprint helemaal ideaal zijn. Dan is de cirkel weer rond.'

Projecten in uitvoering
In Duitsland (Bühl, Uhingen, Leiberstung) en Oostenrijk (Wenen) loopt al een aantal projecten met Sportfix Clean. Omdat het systeem is gebaseerd op Drainfix Clean, kunnen de testresultaten hiervan worden doorgezet naar het filtersysteem voor sportvelden. 'In Duitsland, waar zich uiteraard hetzelfde milieuprobleem voordoet op kunstgrassportvelden, zijn de verwachtingen hooggespannen', aldus Oltvoort. 'Het is een simpele, maar effectieve oplossing voor het microplasticprobleem. Men is er in Duitsland, net als in Nederland overigens, van overtuigd dat het geen oplossing is om voetballen op kunstgras dan maar te verbieden. Met dit systeem kan er veilig en milieuvriendelijk worden gesport. We hebben er in Baden-Württemberg zelfs de eerste prijs mee gewonnen in de Environmental Technology Award 2019. Het was volgens de jury het creatiefste en milieuvriendelijkste systeem voor het verlagen van de uitstoot van schadelijke stoffen en de effectiefste oplossing voor de behandeling en separatie van deze stoffen. We hopen zo ons steentje bij te dragen aan de oplossing van dit milieuprobleem.'

Nicolai Mangold

3P Hydroshark 1000
Het bedrijf 3P Technik, gevestigd in Bad Überkingen (Duitsland), presenteerde op de FSB eveneens een oplossing voor het milieuprobleem op kunstgrassportvelden. Dit bedrijf, dat is gespecialiseerd in systemen voor waterafvoer, bedacht een filtersysteemoplossing waarmee deeltjes kleiner dan 50 μm (0,05 mm) kunnen worden afgevangen. Nicolai Mangold, productmanager regenwatersystemen, licht toe hoe het systeem werkt. '3P Hydroshark 1000 is een sedimentatie-filtersysteem dat alle deeltjes vanaf 50 μm (0,05 mm) tegenhoudt. Niet alleen de zware deeltjes, maar ook de lichtere vervuilingsdeeltjes worden naar de bodem van het systeem geleid. Het filter absorbeert alle zware metalen en andere giftige stoffen uit het regenwater en het systeem pompt vervolgens het schone water terug naar de afvoer.'

De Hydroshark - genoemd naar de getande richel rondom het filter - komt voort uit bestaande systemen van 3P Technik. 'We zijn al vele jaren actief in waterzuivering en watermanagement', vertelt Mangold. 'Het komt voort uit een systeem voor stormwatermanagement en -filtering, dat al sinds 1997 op de markt is. We hebben dit aangepast aan het microplasticprobleem op kunstgrassportvelden. We hebben er speciale filters voor ontworpen.'

Zorgplicht
De verspreiding van microplastics in het milieu is in strijd met de zorgplicht uit de Wet milieubeheer. Deze heeft tot doel ervoor te zorgen dat eenieder in een gezonde en schone leefomgeving kan functioneren. De Wet milieubeheer (artikel 1.1a) beschrijft de zorgplicht als volgt: 'Eenieder neemt voldoende zorg voor het milieu in acht. De zorg houdt in ieder geval in dat eenieder die weet dat door zijn handelen nadelige gevolgen voor het milieu kunnen worden veroorzaakt, verplicht is dergelijk handelen achterwege te laten.' Het is deze zorgplicht die beheerders van kunstgrasvoetbalvelden ertoe aanzet om maatregelen te nemen ten aanzien van de verspreiding van microplastics in het milieu.

Aanleg
'Voor de aanleg van de 3P Hydroshark 1000 heb je twee mangaten nodig, bestaande uit PE-plastic en beton en het speciale filtersysteem van PR met een filtersubstraat', aldus Mangold. 'Het kan vrij eenvoudig ingebouwd worden, zowel in bestaande velden als in nieuwbouwconstructies. Je bouwt twee mangaten tussen de afvoerpijpen. Vervolgens kun je het systeem aansluiten op de afwatering. Afhankelijk van de regenintensiteit kun je volstaan met een of twee Hydroshark-systemen. In de meeste gevallen zal één systeem voldoende zijn. Het zijn plug-and-play systemen. Het meeste werk zit in het graven van de mangaten. Hoe lang dat duurt, is afhankelijk van de situatie ter plekke. Er is een systeem met en één zonder hoogtedruk. Het eerste kan in alle denkbare situaties worden gebruikt. Het systeem met hoogtedruk is vooral bedoeld voor nieuwbouw van velden. Onder druk kun je optimale omstandigheden creëren voor het filtreren.'

De kosten van het sedimentatiesysteem 3p Hydroshark 1000 worden vooral door de hoeveelheid beton bepaald. 'Als je uitgaat van een gemiddelde prijs voor de betonnen mangaten, dan kom je op ongeveer 28.000 euro (exclusief de bouwconstructies).'

Ervaringen
Ook voor dit systeem geldt dat het vers van de pers is. Het werd eveneens begin november gepresenteerd op de vakbeurs FSB in Keulen. Maar ook 3P Technik heeft jarenlange ervaring met diverse waterafvoer- en watermanagementsystemen. Vanuit die systemen zijn veel data verzameld, die nu, ook weer met specifieke aanpassingen, op kunstgrassportvelden kunnen worden toegepast. Het 3P Hydroshark 1000-systeem voldoet aan alle bouwvoorschriften van het DIBt (Deutsches Institut für Bautechnik), maar is op sportvelden nog niet in de praktijk toegepast. 'Gezien de omvang van het microplasticprobleem op kunstgrassportvelden - in Duitsland gaat het om 8.000.000 kg infill (bron: 3P Technik, red.) die jaarlijks in het milieu verdwijnt - en de steeds strengere milieueisen, verwachten we veel van dit sedimentatie systeem. Het kan eenvoudig ingebouwd worden en het vangt 95 procent af van alle stoffen die door de infill worden verspreid en in het afvoerwater terechtkomen. Het systeem kan ook voor andere sportaccommodaties gebruikt worden, zoals atletiek of tennis.'

Voor meer informatie:
www.hauraton.com
www.sportfix-clean.com
www.3ptechnik.com

Gerrit de Koe

'Interessante innovaties, maar voorlopig nog een stap te ver'
Gerrit de Koe, senior adviseur sport en cultuurtechniek, Ingenieursbureau Amsterdam
'Tsja, een hoop geld voor wat microplastics ... Naast initiële kosten heb je ook nog beheerkosten. Stel (grove inschatting), je maakt één keer per jaar met twee man de drain rondom het veld schoon, één dag per veld. Dat komt al snel neer op 800 euro per veld per jaar aan meerkosten, en mogelijk nog 500 euro voor aanvulmateriaal en afvoerkosten; dat maakt 1.300 euro per jaar per veld aan extra beheerkosten. Het kosten-batenplaatje: de kosten bedragen 50.000 euro gedeeld door 20 jaar = 2.500 euro, plus de extra 1.300 euro, dus 3.800 euro per jaar per veld. De baten: minder microplastics in de omgeving, maar hoeveel? Geen idee!

De realiteit is dat er op zeer diverse wijze kunstgrasbeheer plaatsvindt. Er zijn gemeenten en sportclubs die het onderhoud zeer serieus nemen en nauwelijks voor vervuiling door microplastics zorgen. Enkele maatregelen die mij te binnen schieten: kantplanken of-banden plaatsen, vuilroosters onder de schoonloopmatten, naar binnen toe blazen van vuil en dit apart afvoeren met het grijze afval, organisch infillmateriaal toepassen. Door het installeren van voetbalkunstgras met kurkinfill, drie jaar geleden, en 'schoner' onderhoud, is er in de gemeente Amsterdam al heel wat gewonnen op het gebied van verspreiding van microplastics. Door schoner beheer, grotendeels te stoppen met borstelen van kunstgrasvelden (minder slijtage), duurzamer kunstgras te installeren (slijtvast, andere infillmaterialen), kunstgrasvelden wat vlakker aan te leggen, de betrating 'op één oor' aan te leggen naar het kunstgras (inclusief goot en putten, of juist niet!) kan er naar mijn gevoel al heel wat gewonnen worden, en zijn dure investeringen en beheermaatregelen niet nodig.

De genoemde honderden kilo's microplastics zijn gegevens uit 2017, aannames die mogelijk ver overschat waren. Vooralsnog is de installatie van drainagesystemen om microplastics af te vangen, zonder goed onderzoek, voor mij een stap te ver.'

Marcel Bouwmeester

'Als er interesse is in een pilot, kunnen ze me bellen!'
Marcel Bouwmeester, projectleider cultuurtechniek gemeente Utrecht - normen & techniek en uitvoering Vereniging Sport en Gemeenten
'Als medewerker van de gemeente Utrecht en als lid van de VSG-commissie normen sportaccommodaties juich ik nieuwe systemen voor het nakomen van de zorgplicht toe. In dit geval gaat het erom de verspreiding van microplastics te voorkomen. Gelukkig zie je dat leveranciers en aannemers systemen ontwikkelen die een oplossing kunnen zijn voor microplasticvervuiling, zodat kan worden voldaan aan de zorgplicht rondom kunstgrasvelden.

Het systeem van Hauraton, Sportfix Clean, sluit bij de aanleg van kunstgrasvoetbalvelden niet helemaal aan bij de Nederlandse bouwwijze. Wij bouwen voornamelijk waterdoorlatende kunstgrassystemen met een drainagesysteem. We werken bij voetbalvelden niet met ondoorlatende systemen met een afschot naar de zijkant, zoals wel veel gebeurt in het buitenland. Daar is het verkrijgen van de juiste waterdoorlatende (stabiele) bouwstoffen een stuk lastiger. Indien we water gaan opvangen voor hergebruik, zoals bij hockeyvelden, dan filtert dit systeem het water; dan kan het zeker meerwaarde hebben. Ik weet niet of algen dan voor verstopping zorgen. Het is wel een dure oplossing om dit systeem volledig rondom een nieuw kunstgrasveld aan te leggen. Mogelijk is het een optie om deze goot alleen toe te passen bij de onderhoudspoorten en/of looppoorten; dit in combinatie met een kantplank of -band waardoor de microplastics in het veld blijven. Poorten zijn namelijk een lek in het systeem.

Het systeem 3P Hydroshark 1000 van 3P Technik heeft veel potentie. Je kunt deze put plaatsen in het afwatersysteem van zowel het drainagesysteem (bij een samengesteld stelsel) als in kolken. Het voordeel is dat de eigenaar deze scheidingsput ook bij bestaande kunstgrasvelden kan aanbrengen. Een samengesteld systeem is dan wel wenselijk. Het is onwenselijk om een put te plaatsen voor één kolk of per drain. Ik weet niet of deze Hydroshark alle microplastics uit het water kan filteren, maar de gedachte is goed. De prijs is wel aan de hoge kant. Ik hoop toch dat er partijen zijn die een wat goedkopere oplossing vinden voor het scheiden van water en microplastics. Als de beide partijen in Utrecht een pilot willen starten, kunnen ze me bellen. Vanwege de wereldwijde problematiek van microplastics verwacht ik dat er meer filtersystemen volgen.'

download artikel

Tip de redactie

REACTIES


	ADVERTORIAL

	AGENDA

	ARTIKEL

	INGEZONDEN MEDEDELING

	NIEUWS

	VACATURE

	GIP