Precieze bemesting met bodemscans

ARTIKEL

Jeroen Poldermans, donderdag 28 april 2022

321 sec

Perfect samengestelde homogene ondergrond en flinke besparing op mest en zand

Sinds het afsluiten van de samenwerkingsovereenkomst Green Deal Sportvelden zijn fieldmanagers op zoek naar methoden om preciezer en minder te bemesten. Een doorbraak op het gebied van precisiebeheer is de bodemscan met behulp van een mobiele sensor. Wat is een bodemscan en wat zijn de verschillende toepassingen?

Bodemscan Abe Lenstra Stadion

Sinds een jaar ligt er een nieuwe hybride grasmat in het Abe Lenstra Stadion, de thuishaven van SC Heerenveen. De onderbouw van de vorige grasmat in dit stadion voldeed niet meer aan de KNVB-normen. Zo was de pH-waarde niet in orde en het leemgehalte te hoog. In plaats van een bemestingsonderzoek uit te voeren, is ervoor gekozen om dit keer met behulp van een bodemscan de zaak tot op de bodem uit te zoeken.

Gertjan Hilarius

Grasmat Abe Lenstra Stadion

'Het voordeel van de bodemscan was dat we precies in kaart konden brengen wat er aan de bodem mankeerde en welke meststoffen we moesten toevoegen om de toplaag weer geschikt te maken', vertelt de fieldmanager van het Abe Lenstra Stadion, Gertjan Hilarius. 'Dankzij de scan konden we de toplaag behouden. We hebben de bodemwaardes opgewaardeerd en grof zand toegevoegd, totdat we een perfect samengestelde homogene ondergrond hadden. De KNVB heeft ons nieuwe veld drie keer goedgekeurd; daaruit kun je afleiden dat de bodemscan en de daaruit voortvloeiende opwaardering van de nieuwe mat effect hebben gehad.'

'Dankzij de scan konden we de toplaag behouden'

Dekkend beeld

Het bedrijf dat de bodemscan van de grasmat in het Abe Lenstra Stadion verzorgde, is bodemadviesbureau Loonstra & Van der Weide. De input uit de bodemscan en aanvullend bodemkundig onderzoek werd samen met adviesbureau Plann ingenieurs vertaald in een renovatieadvies. Mede-eigenaar Patrick van der Weide legt ons het verschil uit tussen een traditionele bodemanalyse en een bodemscan. 'Bij de traditionele bodemanalyse werd op zo'n veertig plaatsen een mengmonster gestoken; die werden naar het lab gestuurd. Daar werd een gemiddelde waarde geanalyseerd en op basis daarvan werd de bemesting, bezanding en/of grondbewerking bepaald. Dat werkt prima bij velden met de juiste samenstelling en ondergrond. In Nederland zijn de bodems echter zo divers, dat je met deze methode de plank vaak misslaat. Als de bodemkwaliteit per perceel afwijkende waardes heeft, bestaat de kans dat je afwijkende plekken in je veld krijgt. Met een bodemscan krijg je de gegevens van zo'n 800 tot 1000 locaties per hectare. Door die waardes met elkaar te verbinden door middel van een gis-applicatie, krijg je een dekkend beeld van de kwaliteit van het perceel. Daardoor kun je op een sportveld gerichter aan de slag met bemesting, bezanding en grondbewerking.'

Toepassingen bodemscan 1) Probleemanalyse als basis voor renovatie, inclusief een beoordeling van de bodem en waterhuishouding (zie: Abe Lenstra Stadion). 2) Nulmeting met als doel optimalisatie, beheer en onderhoud zonder gps, maar wel kijken waar beter kan worden bijgestuurd in de bemesting, bezanding en eventueel beregening. 3) Precisiebeheer met taakkaarten ten behoeve van gps-bemesting (zie: Project Gildebor).

Mobiele sensor

Bij een bodemscan wordt gebruikgemaakt van een mobiele sensor die aan een voertuig gekoppeld kan worden. Met deze techniek wordt de natuurlijke radioactiviteit van de bodem gemeten. Het sensorsysteem met detector wordt vlak boven de bodem getrokken. Het systeem meet de natuurlijke radioactiviteit in de toplaag. Uit de radioactieve elementen kan informatie over de bodem- en sedimentsamenstelling worden afgeleid, zoals fracties minerale delen (klei en leem), bodemtype of nutriëntparameters (NPK). 'We proberen de bodem zo breed mogelijk in beeld te brengen, dus we beperken ons niet tot de bemestingsgraad, maar brengen ook de granulaire samenstelling van de grond in kaart. Dit is mogelijk doordat er een correlatie bestaat tussen de straling van de bodemdeeltjes en de granulaire samenstelling.'

Patrick van der Weide Eddie Loonstra

Comeback sensortechniek

De sensortechniek die Loonstra & Van der Weide momenteel toepast, werd rond 2003 geïntroduceerd door Eddie Loonstra. Het probleem waar hij destijds tegenaan liep, was dat hij de resultaten niet vertaald kreeg in de praktijk. Dat leidde ertoe dat het een aantal jaren stil was op het gebied van bodemscans. De comeback van de sensortechniek werd mogelijk gemaakt door de introductie van gps in het groenonderhoud. Om de geo-gereferentieerde bodemkaarten tot een concrete bemestingsmethode te verwerken, is gps-aangestuurd materieel essentieel. De gps volgt een bemestingsplan op basis van taakkaarten. Een taakkaart is gebaseerd op de bodemscan en stuurt de software en het voertuig aan. De taakkaart geeft aan dat er op bepaalde plaatsen meer of juist minder bemest moet worden. Hierdoor is precisiebemesting mogelijk.

Gis-applicatie bodemscan

'De comeback van de sensortechniek werd mogelijk door de introductie van gps in het groenonderhoud'

IJken van het systeem Een belangrijke tussenstap is de ijking van de meetwaardes. Daarvoor worden bodemmonsters genomen op een aantal specifieke plekken op een veld. De monsteruitslagen worden vergeleken met de waarde van de bodemscan. Dit herijken gebeurt in principe bij elke scan.

Precisiebeheer bij Gildebor

Precisiebeheer werkt optimaal als er eveneens precisiebemesting plaatsvindt. Een fraai voorbeeld daarvan treffen we aan in de gemeente Hengelo/Oldenzaal/Hof van Twente, waar het groenbeheer van de openbare ruimte, waaronder zo'n honderd sportvelden, wordt uitgevoerd door groenbedrijf Gildebor. Uitvoerder en adviseur voor de sportafdeling is Nico van Eerden, tevens Fieldmanager van het Jaar 2021. Voordat Van Eerden ons uitleg geeft over de werking van het systeem, benadrukt hij dat de traditionele werkzaamheden zoals maaien, beluchten en verticuteren minstens zo belangrijk zijn voor een goed veld. Gps-bemesting is voor hem gewoon een van de hulpmiddelen.

Nico van Eerden

Chemievrij werken

De richtlijnen rondom de Green Deal-sportvelden vormden de directe aanleiding voor de gemeente Hengelo om alternatieve vormen van bemesting en beregening te gaan toepassen. Gewasbeschermingsmiddelen gingen in de ban en bemesting moest voortaan zo efficiënt mogelijk gebeuren. 'Meststoffen zijn natuurlijk ook chemische stoffen. Als je honderd velden beheert, moet je bedenken hoe je de richtlijnen in de praktijk gaat brengen. Zoekend naar oplossingen kwam ik in contact met Eddie Loonstra en Patrick van der Weide, die mij alle ins en outs van bodemscans uitlegden', vertelt Van Eerden. 'Ik raakte enthousiast, schreef een beleidsplan voor de gemeente en die ging akkoord met extra budget voor precisiebeheer en -bemesting van de sportvelden. Na een pilot op enkele velden zijn we vorig jaar volledig overgegaan op bodemscans en gps-bemesting.'

Precisiebemesting en knelpunten

Een veldbeheerder streeft naar een homogeen veld met een gelijkmatige mestbehoefte. Het probleem is dat de bodemsamenstelling van sportvelden vaak behoorlijk varieert. Met de bodemscan van Loonstra & Van der Weide kun je die bodemvariatie precies in kaart brengen, wat met de traditionele bodemanalyse niet mogelijk was. Als je die gegevens koppelt aan apparatuur die mestkorrels selectief kan strooien, kun je de input en output met elkaar verbinden.
Als een gedeelte van een perceel extra bemest wordt terwijl die bemesting niet uitgebalanceerd is, loop je dan niet het risico dat er overbemesting van een andere stof plaatsvindt? Van Eerden: 'Bij traditionele bemesting met NPK's loop je inderdaad de kans dat je op bepaalde plekken meer meststoffen krijgt dan noodzakelijk. Dit staat echter niet in verhouding tot de traditionele manier, waarbij een gemiddelde van een heel perceel wordt genomen. De ideale situatie is dat je precies de juiste balans in stikstof, fosfaat en kalium kunt uitstrooien, maar dan zou je per los element moeten strooien. Honderd procent precisiebemesting zal nooit lukken, maar in vergelijking met de overbemesting en uitspoeling van de oude manier gaan we toch aardig in die richting.'

Bemesten met gps in de praktijk

De bodemscan resulteert in een taakkaart. Dit is een digitaal bestand dat de gps-bemesting aanstuurt. Maar het is volgens Van Eerden niet zo dat de rest vanzelf gaat. 'Het is geen plug-and-play. Je moet goed weten hoe een bepaalde kunstmestkorrel zich laat strooien en daarvoor moet je de structuur van de korrels kennen. Hoe ver strooi je, met welk toerental moet je rijden en hoe ziet je strooicurve eruit? Dat zijn vragen waarop je alleen antwoord kunt geven met genoeg ervaring in het veldbeheer. Wij hebben een schotelstrooier, maar die geeft een ander beeld dan een pendelstrooier. Als je alleen uitgaat van de taakkaarten, zonder het gedrag van de strooier in relatie met de structuur van de korrels te kennen, kun je in de praktijk de mist in gaan. We oefenen dit met bakjes op het veld waar we met de strooier overheen rijden, waarna we gaan tellen om de strooicurve te analyseren.'

'We oefenen dit met bakjes op het veld, waar we met de strooier overheen rijden'

Grote voordelen

Van Eerden: 'We zijn in Hengelo een jaar bezig met deze methode. Het resultaat is een mooi strak en gelijkmatig veld. Eigenlijk precies zoals dat voorheen ook het geval was, alleen is het grote voordeel dat we nu 10 tot 15 procent minder meststoffen nodig hadden. De efficiëntie die we zochten wordt door deze methode waargemaakt, want de korrels die ik strooi komen op de juiste plaats terecht. De resultaten zijn zo succesvol dat ook de gemeente Oldenzaal heeft besloten voor deze methode budget vrij te maken.'

Gps-bezanding

Hij vervolgt: 'Het afgelopen najaar hebben we een veld gerenoveerd, waarbij we de bezanding onder de loep hebben genomen. Uit de bodemscan bleek dat een deel van het veld een hogere concentratie organisch en leemachtig materiaal bevatte dan de rest. Aangezien we de scandata hebben, kunnen we dit deel nu preciezer gaan bezanden. Komend najaar gaan we werken met een aangepaste bezandingswagen. Deze zal gps-bezanding toepassen op basis van taakkaarten die door Loonstra & Van der Weide worden aangeleverd. Ook dit is geen plug-and-play, want bij de aansturing van de strooimachine komt redelijk wat expertise van onze kant kijken. Het plan is om een parkeerplaats schoon te vegen en die te gaan gebruiken om te onderzoeken hoe gps-bezanding in de praktijk werkt. Het doel is een homogene toplaag en optimale benutting van het zand.' Van Eerden besluit: 'Als deze pilot aanslaat, gaan we gps-bezanding uitrollen op onze honderd andere velden. Een kuub zand kost een paar tientjes, dus ik verwacht dat dit een besparing gaat opleveren.'

Om te kunnen reageren moet je zijn ingelogd.   LOGIN   of maak gratis een account aan.

REACTIES

Er zijn nog geen reacties.

download artikel

Tip de redactie